دهم تیرماه 98 همزمان با روز ملی صنعت و معدن، وزارت صنعت، معدن و تجارت استراتژی خود را برای توسعه معادن و صنایع معدنی ارائه کرد. این استراتژی بر مبنای اجرای نقشه راه معدن، توسعه معادن کوچک، تکمیل زنجیره ارزش فلزات اساسی، توسعه فعالیت اکتشافی و نوسازی معادن استوار است. حال آنکه فناوری و توسعه پایدار که امروزه به عنوان مهم‌ترین ریسک‌های معدنکاری جهان شناخته می‌شوند، در این استراتژی دیده نشده‌اند.
فناوری کالایی لوکس نیست
کاهش عیار مواد معدنی، پیچیدگی‌های زمین‌شناسی، نوسان قیمت مواد معدنی، افزایش هزینه‌های اجرایی و دیگر مشکلاتی که امروزه صنعت معدنکاری با آنها دست و پنجه گرم می‌کند باعث شده معدنکاران با عدم قطعیت‌های زیادی مواجه باشد. به همین علت در چند سال اخیر شرکت‌های معدنی به استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی رو آورده‌اند تا بتوانند تصمیم‌گیری‌های خود را با دقت بیشتری انجام دهند. استفاده از سنسورهای متعدد، پایش لحظه‌ای عملیات، استفاده از ماشین‌آلات هوشمند و کنترل از راه دور به بحث‌های روز شرکت‌های پیشرو معدنی تبدیل شده است. حال سئوال مهمی در بازار پر چالش معدنکاری در ایران پیش می‌آید. چرا شرکت‌های معدنی از فناوری غافل شده‌اند؟ منظور از فناوری استفاده از ماشین‌آلات بزرگتر و یا به‌روزرسانی تجهیزات فرآوری نیست. امروزه فناوری سیستم‌های مبتنی بر دیجیتال را هدف قرار داده که کمک می‌کنند اطلاعات لحظه‌ای، به‌روز و دقیق از عملیات در هر جای دنیا برای مدیران و کارشناسان فراهم باشد تا بتوانند با استفاده از روش‌های هوش مصنوعی و براساس تاریخچه اطلاعات ثبت شده، بهترین تصمیم را بگیرند.
توسعه معادن کوچک، توسعه فعالیت‌های اکتشافی و همچنین تکمیل زنجیره ارزش فلزات اساسی در گرو استفاده از فناوری‌های نو است. فناوری‌هایی که کاهش هزینه‌های عملیاتی و افزایش دقت و کیفیت عملیات را بدنبال دارند. زمانی‌که شرکت‌های پیشرو در پی استفاده از فناوری‌هایی نظیر اسکنرهای هوشمند مغزه‌های اکتشافی و داده‌کاوی هستند تا بتوانند حداکثر اطلاعات مفید را از مغزه‌های اکتشافی و مطالعات میدانی به دست آورند و ذخایر پیچیده‌ای همچون طلا را با دقت بالایی تخمین بزنند، در ایران سامانه‌های تجمیع داده‌های اکتشافی هنوز قابل دسترس نیست. برای مدیران معدنی، همچنان فناوری نقش کالایی لوکس دارد که در صنعت سنگین معدنکاری کاربردی نخواهد داشت. حال آنکه توسعه پهنه‌های اکتشافی و همچنین کاهش هزینه‌های اکتشاف در گرو استفاده از فناوری‌ها است. به‌طور مثال شرکت‌های پیشروی اکتشافی، تمامی مغزه‌های به دست آمده از حفاری را در سایت با استفاده از اسکنرهای مخصوص اسکن می‌کنند و اطلاعاتی مانند آنالیز عیاری مغزه، درزه‌داری، خصوصیات مکانیک سنگی و ژئومتالوژی و … را برداشت و اطلاعات را در بانک داده به همراه عکس‌های مغزه با وضوح بالا ثبت می‌کنند. با تکمیل اکتشافات منطقه و با کمک هوش مصنوعی، می‌توان ذخیره ماده معدنی را با دقت بیشتری تخمین زد که ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش خواهد داد. همچنین یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که معدنکاری کوچک مقیاس را تهدید می‌کند، بالا بودن هزینه‌های عملیاتی است. اگر بخشی از استراتژی سازمان صمت به توسعه فناوری‌های استخراجی و فرآوری برای مدیریت و مهندسی هرچه بهتر عملیات معادن کوچک توجه داشته باشد، می‌تواند افزایش بهره‌وری، سود و توسعه اقتصادی را به دنبال داشته باشد.
معدنکاری مسئولانه راهگشای توسعه پایدار
از طرف دیگر، معدنکاران در چند سال اخیر سعی داشتند نقش خود را در توسعه همه‌جانبه کشور که رشد و توسعه همزمان اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در کنار هم اتفاق بیفتد، پررنگ‌تر کنند. ارائه نکردن گزارشی شفاف از تاثیرات منفی معدنکاری و همچنین اقدامات شرکت‌های معدنی در توسعه اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیستی شرکت‌های معدنی باعث شده ذی‌نفعان به‌خصوص جوامع محلی به تاثیرات مثبت معدنکاری اعتماد نداشته باشند و با چشمی منفی به آن نگاه کنند. این در حالی است که سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در راستای مسئولیت‌پذیری بیشتر شرکت‌های معدنی گامی مفید برداشته و از نگارش راهنمای مسئولیت اجتماعی معدنکاری در سال گذشته حمایت کرده است. ولی تداوم توجه به مسئولیت اجتماعی و توسعه پایدار نیازمند نگاه دقیق‌تر وزارت صمت به آن و همچنین حمایت معدنکاران از رفتارهای مسئولانه است. مسئولیت اجتماعی معدنکاری باید از اولین روز حضور معدنکاران برای اکتشاف به عنوان بخشی از رسالت آنها مورد توجه قرار گیرد و با توسعه عملیات، تعامل شرکت‌های معدنکاری با ذی‌نفعان به‌خصوص جوامع محلی افزایش یابد. اگرچه در ایران بسیاری از شرکت‌های معدنی به اشتباه فعالیت‌های مسئولانه را معادل فعالیت‌های خیریه‌ای می‌دانند. در حالیکه توجه صحیح به توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی معدنکاری می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی باشد؛ مشکلاتی که در صورت حل نشدن می‌توانندآینده ایران را به‌خصوص در مناطق محروم تهدید کنند. توجه به این قبیل موضوعات در استراتژی وزارت صمت برای توسعه معادن و صنایع معدنی می‌تواند باعث ایجاد آینده‌ای روشن برای ایران باشد.
