آیا وفور منابع معدنی در یک کشور باعث عقب‌ماندگی اقتصادی آن کشور می‌شود یا رشد اقتصادی را برای آن همراه دارد؟ سئوالی که پاسخ آن محل بحث و مطالعات فراوان قرار گرفته است. البته غالب این مطالعات بیش از هر چیز بر سنجش شاخص‌های اقتصادی تمرکز کرده‌اند و شاخص‌های اجتماعی را نادیده گرفته‌اند. بنابراین دقیقا نمی‌دانیم کشورهایی با منابع معدنی غنی در شاخص‌هایی مثل دسترسی به غذا، امید به زندگی، سلامت، آموزش، دسترسی به آب بهداشتی و… چه پیشرفت‌هایی داشته‌اند یا اساسا به پیشرفتی در این زمینه‌ها رسیده‌اند یا خیر؟ در مقاله پیشِ رو که ترجمه مقاله‌ای است از شورای جهانی معدنکاری با عنوان «پیشرفت اجتماعی در کشورهای متکی به معدن»، تلاش کرده‌ایم پاسخی برای سئوال ابتدای این مقاله پیدا کنیم. محققان این پژوهش تلاش کرده‌اند مجموعه‌ قابل توجهی از شاخص‌های اقتصادی- اجتماعی را در کشورهایی با اقتصاد معدنی در طول 20 سال گذشته مورد بررسی قرار دهند. این چارچوبِ زمانی شامل دو دهه‌ است که به شروع پروژه اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (SDGs) ختم می‌شود. SDGs در سال 2015 آغاز شد و شامل مجموعه‌ای از 17 هدف جهانی بلندپروازانه است. بر این اساس یک فراخوان عملی بین‌المللی برای کشورهای عضو سازمان ملل صادر شد تا به فقر پایان دهند، از سیاره زمین حفاظت کنند و صلح و شادکامی را تا سال 2030 در جهان حاکم کنند.

امروزه پذیرش مسئولیت اجتماعی ازسوی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی به یکی از مهم‌ترین درخواست‌های مردم و فعالان حوزه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی تبدیل شده است؛ با این حال شرکت‌ها به عنوان بنگاه‌های اقتصادی به دنبال کسب سود و درآمد بیشتر هستند و به همین دلیل این مسأله مطرح می‌شود که تلاش برای پایبندی به تعهدات اجتماعی چه تاثیری بر بازدهی اقتصادی آن‌ها دارد. در این گزارش به بررسی تحقیقات صورت گرفته در زمینه ارتباط مسئولیت اجتماعی و عملکرد مالی شرکت‌ها و روش‌های بررسی این موضوع پرداخته خواهیم پرداخت.

پتانسیل‌های بالای معدنی کشور برای شکوفایی و توسعه خود نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی دارند. «پیمان مولوی»، مدیرعامل آکادمی تامین مالی و سرمایه‌گذاری مولوی در پنل «استارتاپ‌های معدنی و شرکت‌های معدنی دانش‌بنیان» در پانزدهمین نمایشگاه معدن و صنایع معدنی (ایران کانمین 2019) به ضرورت استفاده از شیوه‌های نوین تامین مالی در صنایع معدنی پرداخت و اشاره کرد که بهبود رتبه اعتباری ایران نقش بسیار مهمی در جذب سرمایه‌گذار بین‌المللی دارد. او همچنین اشاره کرد علاوه بر بهبود رتبه اعتباری، ایران باید خود را به قطار تغییر شکل حوزه مالی در دنیا برساند تا بتواند فاصله را خود از رقبا کم کند و وارد عرصه رقابت در دنیای سرمایه‌داری شود. آن‌چه پیشِ روی شماست، خلاصه‌ای از صحبت‌های مولوی در پنل استارتاپ‌های معدنی و شرکت‌های معدنی دانش‌بنیان ایران کانمین 2019 است.

بهره‌وری موضوع تازه‌ای نیست. در حوزه اقتصاد و کسب‌وکارها، دیدگاه‌های فراوانی در زمینه بهره‌وری وجود دارد و معیارهای متعددی برای سنجش آن تدوین شده است. در ایران نیز که 68 نوع ماده معدنی غیرنفتی با ذخایر حدود 43 میلیارد تن دارد و در لیست 15 کشور اول دنیا در کانی‌های فلزی و غیرفلزی جای دارد، توجه به ارتقای بهره‌وری در همه بخش‌ها و به‌ویژه در بخش معدن یکی از محوری‌ترین موضوع‌های برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور است. زیرا به‌رغم وجود پتانسیل معدنی بالا در کشور، هنوز سهم معدن در تولید ناخاصل داخلی (GDP) کشور بسیار پایین است و در این میان افزایش بهره‌وری در معادن می‌تواند شاه‌کلید باز شدن این قفل باشد.

ارتباط بین معدنکار و مردم باید سازنده باشد نه تدافعی   یکی از چالش‌های همیشگی معدنکاران، اختلاف‌هایی است که بین آن‌ها و مردم بومی ساکن

در سال 2003، شورای جهانی معدنکاری و فلزات ۱۰ اصل را برای اعضای خود تعیین کرد که برای رسیدن به توسعه پایدار موظف به اجرای

حجم باطله‌های معدنی در دنیا رو به افزایش است. این افزایش هم به دلیل استخراج بالا در کشورهای صاحب منابع معدنی زیاد است و هم به دلیل کم شدن ذخایر پرعیار و رسیدن به مناطق کم‌عیار معدنی است. این افزایش باطله از یک سو و توجه روزافزون به محیط‌زیست به‌عنوان یکی از ارکان توسعه پایدار از سوی دیگر باعث شده است که معدنکاران و صنعت‌گران به سمت تغییر استراتژی‌های مدیریت باطله و پسماند معدنی حرکت و اکوسیستم‌های صنعتی را بنا کنند. اکوسیستم صنعتی در واقع یک اکوسیستم ساخته شده توسط بشر است که مشابه اکوسیستم‌های طبیعی عمل می‌کند. به‌عبارتی در این اکوسیستم پسماند یا محصول یک فرآیند به عنوان ورودی به فرآیند دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرد. حرکت به سوی ایجاد اکوسیستم‌های صنعتی یکی از نیازهای ضروری صنایع معدنی در دنیای امروز است.